Op 14 februari jl. vond de hoorzitting plaats over de regels van de gemeentelijke ondersteuning op het gebied van zelfredzaamheid, participatie, beschermd wonen en opvang (Wmo 2015). De vaste Kamercommissie van VWS hebben deskundigen uit diverse belangenorganisaties gehoord over de nieuwe wet. Niet iedereen kon op deze Valentijnsdag de liefde verklaren aan deze nieuwe wet, wist een spreker te melden. In het algemeen maak ik uit het debat op dat allen hun zorgen delen over de invoering van deze wet. Een gemeenschappelijke deler die misschien kan worden opgelost.
De hoorzitting was verdeeld in drie blokken:
- Cliëntenperspectief/netwerkperspectief
- De nieuwe Wmo in de praktijk
- Bestuurlijk
Complimenten gaan wat mij betreft uit naar voorzitter Helma Neppérus voor de manier waarop zij deze hoorzitting in goede banen heeft geleid, en ook nog binnen de daarvoor geplande tijd! In een eerder blog schreef ik dat we weer een stapje dichter bij de parlementaire behandeling zijn aangeland. Qua proces is dat natuurlijk zo. Maar gelet op de inhoudelijke vragen, kritiek en scepsis weet ik eerlijk gezegd niet zo goed welke kant het uitgaat. Lees ook het bericht van de VNG over de hoorzitting “Gemeenten: ‘Vol gas vooruit maar grote zorgen over uitvoerbaarheid Wmo 2015”.
Uit het Rondetafelgesprek
Een aantal Kamerleden hebben de belangenpartijen met klem gevraagd om concrete handvatten voor vragen die tijdens de plenaire behandeling kunnen worden gesteld.Tot aanstaande donderdag kunnen nog aanvullende vragen worden aangeleverd. Ik zie daar met belangstelling naar uit! Wat passeerde de revue? Hieronder noem ik in willekeurige volgorde een aantal punten die aan bod kwamen.
Financiën en organisatie
Er zijn zorgen over het financiële en het organisatorische vraagstuk. Is het beschikbare budget voor gemeenten voldoende? Bezuinigen terwijl gemeenten mede verantwoordelijk worden voor het langer in eigen omgeving blijven wonen is vreemd. Vooral het overgangsjaar 2015 klemt. Volgens velen is het onverantwoordelijk deze wet in te voeren. Anderen brengen daarin de nuance aan voor de datum van invoering. Zijn de gemeenten er wel klaar voor? Is er voor implementatie en scholing tot 1 januari nog wel voldoende tijd? Met regelmaat werd gerefereerd aan het feit dat 2/3 van de gemeenten tegen de invoering onder de huidige condities heeft gestemd. Ook de keuze om de persoonlijke verzorging toch over te hevelen naar de Zorgverzekeringswet (Zvw) kwam weer aan bod. Deze keuze wordt in het algemeen als niet verstandig beschouwd en vraagt nogmaals om een reactie. Waar daar ook van zij, deze keuze roept ook nog steeds de vraag op hoe de afbakening tussen de Zvw en de Wmo 2015 wordt geregeld. Ik verwijs daarvoor naar een eerder blog.
Inhoud van de wet
Ook op de inhoud van het wetsvoorstel zelf is kritisch gereageerd. Niet verrassend bij dit beladen dossier. De Wmo 2015 maakt onderdeel uit van de hervormingen op de langdurige zorg; waarbij gezegd mag of misschien moet worden dat het ook om een bezuinigingsmaatregel gaat. Ook mag gezegd dat bij deze hoorzitting belangen van individuele partijen een rol spelen. Dat kleurt de inhoud (ook). Volgens een aantal sprekers moet er meer verband komen tussen de informele en de formele zorg. Dat kan door de mantelzorger beter te positioneren maar ook door er bij de aanbesteding een gunningscriterium van te maken.
Aanspraak op een maatwerkvoorziening? Nee, tenzij (…)
Het nee, tenzij beginsel lag al vrij snel op tafel. Begrijpelijk, de gelaagdheid van de wet roept onder meer de vraag op wat eigen kracht en gebruikelijke hulp nu precies is en wat van het sociale netwerk verlangd mag worden. Gevraagd werd nog wat er onder gebruikelijk zorg werd verstaan; de ADL. Zoals gezegd gevraagd werd om een positieverbetering van de mantelzorger tot een plek in wet. Ook het onderzoek in de wet kan volgens een aantal deelnemers beter gepositioneerd worden. Lid Van Dijk vraagt zich nog af of de formele knip tussen de melding, onderzoek en aanvraag het goede gesprek niet in de weg staat. Ook werd stilgestaan bij de cliëntenondersteuning die onafhankelijk moet zijn! En of de Wmo 2015 niet moet borgen dat een client altijd een ondersteuner mee mag nemen naar het keukentafelgesprek.
Zorg en Welzijn
De Wmo 2015 is een wet voor een positieve samenleving met daarin een balans tussen zorg en welzijn. De rode draad in de hoorzitting was ook: minder regels, ruimte voor experimenten en zorgvernieuwing. Zorg en welzijn gaat ook over een nieuwe werkelijkheid: maatwerk op de persoon, de familie of een buurt. Maatwerk door ruim 400 gemeenten vind ik zelf moeilijk voorstelbaar. Daarvoor moet de wet dus meer kaders bieden, aldus een aantal sprekers. Het Landelijk Platform Ggz had eerder al zeven randvoorwaarden opgesteld voor de invoering van de nieuwe Wmo (beschermd wonen).
Samenhangende stelsels
Zoals eerder door Kamerleden is gemeld vraagt behandeling van het wetsvoorstel Wmo 2015 ook om kennis van de andere hiermee samenhangende wetsvoorstellen. Denk aan de rechtsopvolger van de AWBZ, de Wet Langdurige Zorg. Deze wet is nog steeds niet openbaar terwijl de Raad van State daarover al wel advies heeft uitgebracht. In de Wmo 2015 is – volgens een aantal deelnemers – de samenhang tussen stelsels onvoldoende geregeld. Verzocht wordt om betere definities in de afbakening. Afbakening tussen de Wmo 2015 en de WLZ roept vragen op. Ook vraagt de samenhang met het wijkteam om verduidelijking. Ik wijs in dat kader op het amendement van Lid Van Dijk. Daarin wordt beoogd de samenwerking tussen gemeenten en zorgverzekeraars wettelijk in de Wmo vast te leggen. Zie ook eerder blog.
Kamerbrief op korte termijn beschikbaar?
De Kamer verzocht overigens al eerder om een overzicht in de samenhang van de verschillende decentralisatietrajecten. Klijnsma zegt in de brief van 10 januari jl. dat de Tweede Kamer voor de zomer een brief ontvangt nader invulling wordt gegeven aan de uitwerking en de synergie van de verschillende decentralisatietrajecten. Zie ook mijn blog over de relatie tussen de Participatiewet en de Wmo 2015. In de brief van Minister Plasterk en Staatssecretaris Van Rijn van 29 januari jl. is ook de toezegging gedaan dat de Kamer zo snel mogelijk geïnformeerd wordt. Daarmee wordt ook een deel van de motie Keijzer uitgevoerd (30 597 nr. 398).
Stapeling van bijdragen
Wederom ben ik blij met de inbreng van Lid Voortman over de cumulatie van bijdragen. Er is in de Wmo 2015 geen anticumulatiebepaling opgenomen voor de bijdragen die verschuldigd kunnen zijn voor het gebruik van een algemene en een maatwerkvoorziening. Verder wordt de cumulatie van bijdragen in de Zvw genoemd. Dat is niet nieuw. Verder wijs ik op de aangenomen motie dat de aanspraak wijkverpleging niet onder het verplicht eigen risico moet komen te vallen (30 597 nr. 402).
Algemene voorzieningen
Gemeenten mogen voor het gebruik van algemene voorzieningen een bijdrage in de kosten vragen. Waar ik van schrok is een voorbeeld dat tijdens de hoorzitting werd genoemd. Voor het gebruik van de formulerenbrigade wordt een bijdrage van 3 euro gevraagd. Doorgaans, zo werd verteld, maken burgers met een smalle beurs gebruik van bijvoorbeeld de formulierenbrigade. Er zijn meer algemene voorzieningen denkbaar waarvan een preventieve werking uitgaat met het oog op het gebruik van maatwerkvoorzieningen dan wel een andere wettelijke aanspraak zoals schuldhulpverlening. Verder is er in breder verband veel kritiek geuit op de landelijke bezuinigingen in welzijnsland.
Tot slot. Een spreker tijdens de hoorzitting vroeg zich af of de nieuwe Wmo een gebod tot participatie is of dat elke burger nog wel zelf mag weten wat er achter zijn voordeur gebeurd.
Helder verslag, meteen weer volledig op de hoogte. Vraag mij overigens af of Kamerleden en gemeenten wel eens in de Algemene wet bestuursrecht kijken. Daar staat immers in artikel 2:1 Awb dat iedereen zich ter behartiging van zijn belangen in het verkeer met de overheid kan laten bijstaan of door een gemachtigde laten vertegenwoordigen. Ook aan de keukentafel!